چالش‌های مهم راه‌اندازی دیتاسنتر در ایران

مقدمه

رشد نمایی داده‌ها، فراگیری هوش‌مصنوعی، اینترنت اشیاء و سرویس‌های ابری باعث شده سازمان‌ها برای اطمینان از پایداری و امنیت خدمات دیجیتال، به مراکز داده‌ای باکیفیت تکیه کنند. در ایران نیز با افزایش دیجیتال‌سازی، نیاز به دیتاسنترهای جدید و ارتقای مراکز موجود محسوس است. در کنار فرصت‌های بزرگ، ملاحظات انرژی، سرمایش، شبکه، امنیت و مقررات، طراحی و اجرای پروژه را چالش‌برانگیز می‌کند.

1) چالش‌های زیرساختی

1.1 تأمین انرژی و پایداری برق

دیتاسنتر به برق پایدار با کیفیت توان بالا نیاز دارد. نوسان یا قطعی برق، ریسک خرابی تجهیزات و اختلال سرویس را افزایش می‌دهد. در ایران، دستیابی به معماری تأمین برق با افزونگی (N+1 / 2N)، انتخاب محل مناسب و قراردادهای تأمین پایدار، از ملزومات موفقیت پروژه است.

• تحلیل بار و ظرفیت؛ طراحی تابلوها، مسیرهای ورودی، ژنراتورها و UPS.
• استفاده از ذخیره‌سازهای انرژی (باتری) و مدیریت هوشمند مصرف.
• بهینه‌سازی با انتخاب تجهیزات کم‌مصرف، مجازی‌سازی و مانیتورینگ پیوسته.

1.2 سیستم خنک‌سازی و مصرف آب

کنترل دما، رطوبت و جریان هوا، حیاتی است. بسته به اقلیم و محدودیت آب، ترکیبی از روش‌های هوا-خنک، آب-خنک یا خنک‌سازی مایع و نیز Free‑Cooling به‌کار می‌رود. طراحی دقیق، نقاط داغ را حذف و OPEX را کاهش می‌دهد.

• ارزیابی اقلیمی محل؛ انتخاب چیدمان رک، مسیر باد، و ظرفیت کولینگ.
• کنترل هوشمند دما/رطوبت؛ هشداردهی مبتنی بر آستانه و روند.
• در صورت امکان، کاهش وابستگی به آب و استفاده از هواگیری آزاد.

1.3 زیرساخت شبکه و اتصال

دسترسی پایدار به شبکه، با پهنای باند کافی و تأخیر پایین، برای دیتاسنتر حیاتی است. طراحی کابل‌کشی ساخت‌یافته، مسیرهای فیبر مستقل، اتصال به چند تأمین‌کننده اینترنت و مانیتورینگ کیفیت سرویس، احتمال قطعی و اختلال را کاهش می‌دهد.

• طراحی لینک‌های افزونه، مسیرهای مستقل و اجتناب از نقاط تک‌نقطه‌خرابی.
• اجرای فیبرنوری و پسیو/اکتیو شبکه با استانداردهای به‌روز.
• پایش پیوسته SLA و مسیریابی جایگزین در رخدادها.

2) چالش‌های محیطی، مقرراتی و امنیتی

2.1 امنیت سایبری و فیزیکی

دیتاسنتر قلب تپنده خدمات سازمان است؛ بنابراین هدفی جذاب برای حملات سایبری و خرابکاری محسوب می‌شود. امنیت باید از همان فاز طراحی، چندلایه و پیشگیرانه باشد.

• کنترل دسترسی فیزیکی، نظارت تصویری، اعلان و اطفاء حریق.
• فایروال نسل‌جدید، IDS/IPS، رمزنگاری در انتقال/ذخیره‌سازی.
• طرح بازیابی فاجعه (DR) و تداوم کسب‌وکار (BCP) با تمرین‌های منظم.

2.2 مقررات، تحریم‌ها و حاکمیت داده

انتخاب تجهیزات سازگار، مستندسازی برای اخذ مجوز، و طراحی ذخیره‌سازی/پشتیبان‌گیری داخلی برای رعایت الزامات حاکمیت داده ضروری است. محدودیت‌های واردات و تحریم‌ها باید در برنامه‌ زمان‌بندی و انتخاب برند لحاظ شوند.

2.3 اثرات محیط‌زیستی و بهره‌وری انرژی

مصرف انرژی بالا و گرمای دفعی، فشار هزینه‌ای و زیست‌محیطی ایجاد می‌کند. طراحی با PUE پایین، گزارش‌دهی شفاف مصرف و در صورت امکان سهمی از انرژی‌های پاک، اثرات را کاهش می‌دهد.

3) چالش‌های عملیاتی و انسانی

3.1 نیروی متخصص و فرآیندها

ترکیب مهارت‌های برق، HVAC، شبکه، امنیت و عملیات برای اداره دیتاسنتر ضروری است. آموزش، مستندسازی و انتقال دانش باید از ابتدا برنامه‌ریزی شود.

3.2 تأمین تجهیزات و زنجیره تأمین

UPS، ژنراتور، رک، کابل، فیبر، سوئیچ/روتر و سرورها باید با کیفیت و مطابق استاندارد تأمین شوند. با توجه به محدودیت‌های واردات، پیش‌خرید، قراردادهای شفاف و موجودی قطعات حیاتی توصیه می‌شود.

3.3 مقیاس‌پذیری و آینده‌پذیری

معماری ماژولار با مسیر ارتقا برای CPU/GPU، ذخیره‌سازی و شبکه، هزینه بازطراحی را در آینده کاهش می‌دهد. پایش روند رشد کارکردها، به‌ویژه بارهای مرتبط با هوش‌مصنوعی، باید در برنامه توسعه لحاظ شود.

4) راهکارهای پیشنهادی با نقش فرا اتصال